Không ai có thể dự đoán tương lai, nhưng ít nhất chúng ta có thể nhìn thấy được bức tranh sơ bộ của y học nhiều năm tới dựa trên nền tảng những phát minh và khái niệm mới dưới đây.
Giữ vị trí tiên phong trong chăm sóc sức khỏe, toàn diện trên mọi lĩnh vực, danh sách các cá nhân và kỹ thuật tiên tiến này hun đúc và định hình những giá trị mà sức khỏe cộng đồng và y khoa có thể sẽ đạt được vào thập niên 2020 tới đây.
Máy bay không người lái trong vận chuyển y khoa
Kể từ tháng 3/2019, UPS (United Parcel Service – công ty quản lý chuỗi cung ứng đa quốc gia hàng đầu của Hoa Kỳ) đã tiến hành một chương trình thử nghiệm có tên là Flight Forward – sử dụng các máy bay không người lái tự động (Drone) cung cấp các mẫu y tế quan trọng, bao gồm m.áu hoặc mô giữa 2 chi nhánh của một bệnh viện ở thành phố Raleigh, tiểu bang Bắc Carolina. Máy bay không người lái vận chuyển ở khoảng cách gần như vậy nhanh hơn so với tốc độ của một vận động viên điền kinh.
Tháng 10, Cục Hàng không Liên bang Hoa Kỳ – FAA đã cho phép công ty mở rộng tới 20 bệnh viện trên khắp quốc gia này trong 2 năm tới. Ông David Abney – Giám đốc dịch vụ của UPS cho biết: “Chúng tôi hy vọng một ngày nào đó, thử nghiệm Flight Forward sẽ trở thành một phần rất quan trọng, phương thức này sẽ trở thành chuyên gia về dịch vụ vận chuyển các mẫu nước tiểu, m.áu, mô và các nhu yếu phẩm y tế như thuốc và m.áu – huyết thanh truyền.
Big data lớn nhất
Hiện nay, có rất nhiều người theo dõi sức khỏe của mình hàng ngày bằng các thiết bị đeo như đồng hồ thông minh và hàng chục triệu người sử dụng các thiết bị truyền thống hơn như máy đo huyết áp. Nếu có thể tổng hợp tất cả dữ liệu chỉ từ vài triệu người và biến nó thành dữ liệu ẩn danh nhưng có ý nghĩa phân tích thì các nhà nghiên cứu y học sẽ có một công cụ mạnh mẽ để phát triển thuốc, nghiên cứu cải thiện lối sống. Công ty nghiên cứu Big Data – Evidation có trụ sở tại California, Hoa Kỳ đã và đang phát triển một công cụ như vậy, dựa trên thông tin từ 3 triệu tình nguyện viên cung cấp hàng nghìn tỷ điểm dữ liệu. Nguồn dữ liệu này là nền tảng cho hàng chục nghiên cứu đ.ánh giá tương đương, trên mọi chủ đề từ giấc ngủ và chế độ ăn uống cho đến các mô hình nhận thức – sức khỏe.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán và điều trị ung thư.
Phương pháp chữa trị bằng tế bào gốc cho bệnh đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường type 1 gây ra là do tế bào tuyến tụy không sản xuất được insulin – có chức năng đưa glucose từ m.áu vào tế bào để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Hiện chúng ta chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh đái tháo đường type 1 mà chỉ dừng lại ở chế độ ăn uống khắt khe, tiêm insulin và xét nghiệm đường huyết hàng ngày kéo dài suốt cuộc đời. TS. Doug Melton – nhà sinh vật học thuộc Đại học Harvard (Hoa Kỳ) đã và đang phát triển một cách tiếp cận khác: Sử dụng tế bào gốc để tạo ra các tế bào beta thay thế sản xuất insulin. Ông bắt đầu bắt tay vào nghiên cứu ý tưởng của mình từ hơn 10 năm trước. Ông đã thiết kế ra một thiết bị nhỏ có thể cấy ghép trên cơ thể người, chứa hàng triệu tế bào beta thay thế, cho phép glucose và insulin đi qua nhưng vẫn giữ các tế bào miễn dịch. TS. Doug cho biết: Nếu thiết bị này hoạt động tốt trên người giống như trên các thử nghiệm chúng tôi đã tiến hành trên động vật thì có lẽ chúng ta sẽ điều trị được hoàn toàn bệnh đái tháo đường.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán ung thư
Các triệu chứng của bệnh ung thư phổi thường không xuất hiện cho đến giai đoạn cuối khi điều trị đã trở nên khó khăn và mất đi nhiều ý nghĩa. Sàng lọc sớm các cá thể có nguy cơ cao bằng quét CT có thể làm giảm nguy cơ t.ử v.ong, nhưng phương pháp này cũng đi kèm với rủi ro. Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ phát hiện ra rằng 2,5% bệnh nhân được chụp CT có nguy cơ bị chẩn đoán nhầm là dương tính giả. Những bệnh nhân này sau đó có thể phải tham gia các điều trị xâm lấn không cần thiết – đôi khi có nguy cơ t.ử v.ong. Nhà khoa học Shravya Shetty – Trưởng nhóm nghiên cứu của Google Health và các cộng sự của mình tin rằng trí tuệ nhân tạo có thể là giải pháp.
Trong 2 năm qua, Shravya Shetty là nhóm cộng sự đã xây dựng một hệ thống trí tuệ nhân tạo AI được cho là chính xác hơn cả con người trong chẩn đoán ung thư phổi. Sau khi được đào tạo về hơn 45.000 lần chụp CT cho bệnh nhân, thuật toán Google của nhóm đã phát hiện thêm 5% trường hợp ung thư và có kết quả dương tính giả ít hơn 11% so với nhóm kiểm soát gồm 6 bác sĩ Xquang tham gia chẩn đoán. Những kết quả ban đầu rất hứa hẹn nhưng Shravya Shetty cho biết: “Vẫn còn có một khoảng cách khá lớn giữa hiện thực và kỳ vọng. Chính tiềm năng quá lớn của phương pháp mới này là động lực giúp tôi tiếp tục tiến lên phía trước”.
Mô hình trái tim kỹ thuật số 3 chiều
Hiện nay, đối với người có nghi vấn về vấn đề về tim mạch, việc đặt ống thông xâm lấn là cần thiết để chẩn đoán các động mạch bị tắc hoặc hẹp. Sau đó, các bác sĩ phải chọn phương pháp tốt nhất để cải thiện lưu lượng m.áu từ một số ít các lựa chọn, bao gồm cả nong mạch vành và đặt stent. GS. Charles Taylor – cựu giảng viên Đại học Stanford (Hoa Kỳ) đã bắt đầu phát triển HeartFlow để giúp bệnh nhân tránh các thủ tục chẩn đoán xâm lấn và cải thiện kết quả điều trị. Hệ thống của công ty tạo ra các mô hình trái tim 3 chiều thực tế được cá nhân hóa có thể xoay và phóng to, do đó, các bác sĩ có thể mô phỏng các phương pháp khác nhau trên màn hình. Trong một số trường hợp, nó có thể giúp tránh hoàn toàn các thủ tục xâm lấn.
DS. Nguyễn Hải Đăng
Theo suckhoedoisong
Ngân hàng tế bào gốc m.áu dây rốn cộng đồng: 4000 mẫu đang được lưu giữ
TS.BS Bạch Quốc Khánh, Viện trưởng Viện Huyết học – Truyền m.áu Trung ương cho biết, ngân hàng tế bào gốc m.áu dây rốn cộng đồng đang lưu trữ trên 4.000 mẫu phục vụ cho ghép tế bào gốc điều trị các bệnh m.áu và các bệnh lý liên quan khác nhau. Hiện đã thực hiện 400 ca ghép, trở thành đơn vị ghép tế bào gốc nhiều nhất Việt Nam.
Thông tin trên được Viện trưởng Viện Huyết học – Truyền m.áu Trung ương cho biết tại Lễ kỷ niệm 35 năm ngày thành lập viện (31/12/1984 – 31/12/2019) diễn ra ngày 26/12 tại Hà Nội.
Viện Huyết học – Truyền m.áu Trung ương ra đời vào ngày 31/12/1984 với tên gọi ban đầu là Viện Huyết học và Truyền m.áu, thuộc Bệnh viện Bạch Mai. Đến ngày 08/3/2004, Viện Huyết học – Truyền m.áu Trung ương chính thức tách ra hoạt động độc lập, trực thuộc Bộ Y tế.
Viện trưởng Viện Huyết học – Truyền m.áu Trung ương cảm ơn các bạn trẻ tham gia hiến m.áu tại Điểm hiến m.áu cố định ngoại viện đầu tiên tại 26 Lương Ngọc Quyến, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Sau 35 năm xây dựng và phát triển, đến nay, trong lĩnh vực Huyết học, Viện đã xây dựng được hệ thống phòng xét nghiệm hàng đầu ở Việt Nam. Nhờ đó, nhiều kỹ thuật cao về đông m.áu, miễn dịch, di truyền, sinh học phân tử… đã được triển khai như: Áp dụng xét nghiệm sinh học phân tử vào chẩn đoán trước sinh các bệnh m.áu di truyền trên cả mẫu tế bào ối và tế bào phôi, chẩn đoán các ca bệnh khó, theo dõi các ca bệnh điều trị bằng phương pháp nhắm đích, ghép tế bào gốc.
Năm 2019, bệnh nhân đến khám là 154.829 lượt (gấp trên 41 lần so với năm 2004), bệnh nhân điều trị nội trú là 41.480 lượt (gấp trên 12 lần so với năm 2004).
Từ năm 2006, Viện bắt đầu triển khai kỹ thuật ghép tế bào gốc và đến nay đã thực hiện được 400 ca ghép, trở thành đơn vị ghép tế bào gốc nhiều nhất và có chất lượng tại Việt Nam. Năm 2014, Viện đã thành lập Ngân hàng tế bào gốc m.áu dây rốn cộng đồng và thực hiện thành công ghép tế bào gốc từ m.áu dây rốn không cùng huyết thống vào đầu năm 2015, mở ra hy vọng cho rất nhiều bệnh nhân mắc bệnh m.áu mà không có người hiến tế bào gốc phù hợp. Hiện nay, Ngân hàng tế bào gốc m.áu dây rốn cộng đồng đang lưu trữ trên 4.000 mẫu phục vụ cho ghép tế bào gốc điều trị các bệnh m.áu và các bệnh lý liên quan khác.
Về công tác hiến m.áu, trong những năm qua, lượng m.áu tiếp nhận được hàng năm đã tăng lên nhanh chóng. Từ chỗ mới đạt gần 3.500 đơn vị m.áu vào năm 1994 và chỉ có khoảng 10% lượng m.áu tiếp nhận từ người hiến m.áu tình nguyện, đến năm 2019, lượng m.áu tiếp nhận đã đạt hơn 355.000 đơn vị, trong đó tỷ lệ hiến m.áu tình nguyện chiếm trên 98%.
Trung tâm M.áu Quốc gia đã điều chế được trên 640.000 đơn vị chế phẩm m.áu có chất lượng, đảm bảo an toàn truyền m.áu, cung cấp cho 170 bệnh viện phục vụ nhu cầu cấp cứu, điều trị của 25 tỉnh, thành khu vực phía Bắc.
Hồng Hải
Theo dantri
